Tai biến mạch máu não là gì? Nguyên nhân, triệu chứng của nó

Tai biến mạch máu não (TBMN), còn được gọi là đột quỵ, là một tình trạng y tế nghiêm trọng xảy ra khi lưu lượng máu đến não bị gián đoạn đột ngột. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật trên toàn cầu. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tai biến mạch máu não là gì, từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách phòng ngừa và điều trị, đồng thời cung cấp những lời khuyên thiết thực để duy trì lối sống lành mạnh, giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.

1. Tai biến mạch máu não là gì?

Tai biến mạch máu não, hay còn gọi là đột quỵ, là một tình trạng y tế cấp tính xảy ra khi nguồn cung cấp máu đến một phần của não bị gián đoạn hoặc giảm đáng kể. Điều này dẫn đến việc các tế bào não không nhận đủ oxy và chất dinh dưỡng, gây ra tổn thương não nhanh chóng. TBMN có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, từ tạm thời đến vĩnh viễn, thậm chí dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

1.1. Cơ chế của tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não xảy ra theo hai cơ chế chính: thiếu máu cục bộ và xuất huyết não.

Trong trường hợp thiếu máu cục bộ, một mạch máu cung cấp máu cho não bị tắc nghẽn, thường do cục máu đông hoặc mảng xơ vữa. Điều này ngăn cản máu và oxy đến được vùng não bị ảnh hưởng, dẫn đến tổn thương tế bào não.

Xuất huyết não xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu vào mô não xung quanh. Áp lực từ máu tích tụ có thể gây tổn thương trực tiếp cho các tế bào não và cũng có thể ngăn cản lưu lượng máu đến các vùng khác của não.

Cả hai loại TBMN đều cần được coi là tình trạng cấp cứu y tế, vì mỗi phút trôi qua mà không được điều trị đều có thể dẫn đến tổn thương não không thể phục hồi.

1.2. Phân loại tai biến mạch máu não

Dựa trên cơ chế gây bệnh, TBMN được chia thành hai loại chính:

1. Tai biến mạch máu não thiếu máu cục bộ: Chiếm khoảng 87% các trường hợp TBMN. Loại này xảy ra khi một mạch máu bị tắc nghẽn, thường do cục máu đông hoặc mảng xơ vữa, ngăn cản lưu lượng máu đến một phần của não.

2. Tai biến mạch máu não xuất huyết: Chiếm khoảng 13% các trường hợp TBMN. Loại này xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu vào mô não xung quanh.

Mỗi loại TBMN có những đặc điểm riêng về nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị. Việc phân biệt chính xác loại TBMN là rất quan trọng để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả nhất.

1.3. Tác động của tai biến mạch máu não đến cơ thể

TBMN có thể gây ra nhiều tác động nghiêm trọng đến cơ thể, tùy thuộc vào vị trí và mức độ tổn thương não. Một số tác động phổ biến bao gồm:

1. Liệt hoặc yếu một bên cơ thể: Thường ảnh hưởng đến mặt, cánh tay và chân ở một bên cơ thể, đối diện với bên não bị tổn thương.

2. Rối loạn ngôn ngữ: Khó khăn trong việc nói, hiểu ngôn ngữ, đọc hoặc viết.

3. Vấn đề về thị giác: Mất thị lực một phần hoặc hoàn toàn, nhìn đôi, hoặc khó nhìn về một bên.

4. Mất cân bằng và phối hợp: Khó khăn trong việc đi lại, giữ thăng bằng hoặc thực hiện các động tác tinh vi.

5. Đau đầu dữ dội: Đặc biệt phổ biến trong trường hợp xuất huyết não.

6. Rối loạn nhận thức: Khó tập trung, xử lý thông tin, hoặc ghi nhớ.

7. Rối loạn cảm xúc: Thay đổi tâm trạng đột ngột, trầm cảm hoặc lo âu.

Những tác động này có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tháng, thậm chí vĩnh viễn, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của TBMN và hiệu quả của việc điều trị và phục hồi chức năng.

2. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ của tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não không phải là một căn bệnh đơn lẻ mà là kết quả của nhiều yếu tố phức tạp tác động lên hệ thống mạch máu não. Hiểu rõ các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ là bước quan trọng đầu tiên trong việc phòng ngừa và kiểm soát bệnh này.

2.1. Nguyên nhân chính gây tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não có thể xảy ra do hai nguyên nhân chính:

1. Tắc nghẽn mạch máu (nhồi máu não): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 87% các trường hợp TBMN. Tắc nghẽn có thể do:

• Huyết khối: Cục máu đông hình thành trong động mạch cung cấp máu cho não.
• Thuyên tắc: Cục máu đông hoặc mảnh vụn khác di chuyển từ nơi khác trong cơ thể đến não.

2. Xuất huyết não: Chiếm khoảng 13% các trường hợp TBMN. Xuất huyết não xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu vào mô não xung quanh. Nguyên nhân có thể do:

• Phình động mạch não: Điểm yếu trên thành mạch máu bị phồng lên và có thể vỡ.
• Cao huyết áp: Áp lực cao liên tục lên thành mạch máu có thể làm chúng yếu đi và cuối cùng bị vỡ.

Hiểu rõ nguyên nhân cụ thể gây ra TBMN là rất quan trọng để xác định phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả nhất.

2.2. Yếu tố nguy cơ không thể kiểm soát

Có một số yếu tố nguy cơ mà chúng ta không thể thay đổi, nhưng việc nhận biết chúng giúp chúng ta có thể tăng cường các biện pháp phòng ngừa:

1. Tuổi tác: Nguy cơ TBMN tăng theo tuổi. Sau 55 tuổi, nguy cơ này tăng gấp đôi cứ mỗi thập kỷ.

Mặc dù không thể ngăn chặn quá trình lão hóa, nhưng chúng ta có thể giảm thiểu tác động của nó bằng cách duy trì lối sống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và kiểm tra sức khỏe định kỳ.

2. Giới tính: Nam giới có nguy cơ cao hơn nữ giới, đặc biệt ở độ tuổi trẻ và trung niên. Tuy nhiên, phụ nữ thường có nguy cơ cao hơn sau mãn kinh.

Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc quan tâm đến sức khỏe tim mạch ở cả nam và nữ, đặc biệt khi bước vào giai đoạn trung niên.

3. Di truyền và tiền sử gia đình: Nếu cha mẹ hoặc anh chị em ruột của bạn đã từng bị TBMN, nguy cơ của bạn sẽ cao hơn.

Những người có tiền sử gia đình mắc TBMN nên đặc biệt chú ý đến việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ khác và thường xuyên kiểm tra sức khỏe.

Xem thêm : Bị Tai Biến Là Sao? Hướng Dẫn Chi Tiết Năm 2024

2.3. Yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát

May mắn thay, có nhiều yếu tố nguy cơ mà chúng ta có thể kiểm soát được thông qua lối sống và điều trị y tế:

1. Huyết áp cao: Đây là yếu tố nguy cơ lớn nhất của TBMN. Huyết áp cao làm tăng áp lực lên thành mạch máu, có thể dẫn đến tắc nghẽn hoặc vỡ mạch.

Kiểm soát huyết áp thông qua chế độ ăn uống, tập thể dục và thuốc men (nếu cần) là biện pháp quan trọng để giảm nguy cơ TBMN.

2. Bệnh tiểu đường: Tiểu đường làm tăng nguy cơ TBMN do nó gây tổn thương mạch máu và tăng khả năng hình thành cục máu đông.

Kiểm soát đường huyết, duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục đều đặn là những biện pháp quan trọng đối với người bệnh tiểu đường.

3. Hút thuốc lá: Hút thuốc làm tăng nguy cơ TBMN bằng cách làm hẹp mạch máu, tăng huyết áp và giảm oxy trong máu.

Bỏ hút thuốc là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ TBMN. Ngay cả những người đã hút thuốc lâu năm cũng có thể giảm đáng kể nguy cơ nếu bỏ thuốc.

3. Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết tai biến mạch máu não

Nhận biết sớm các triệu chứng của tai biến mạch máu não là vô cùng quan trọng, bởi mỗi phút trôi qua mà không được điều trị, hàng triệu tế bào não có thể bị tổn thương không thể phục hồi. Hiểu và nhớ các dấu hiệu cảnh báo có thể giúp bạn hoặc người thân nhận được sự chăm sóc y tế kịp thời, từ đó giảm thiểu tác động lâu dài của TBMN.

3.1. Dấu hiệu cảnh báo F.A.S.T

Phương pháp F.A.S.T là cách đơn giản và hiệu quả để nhớ và nhận biết các dấu hiệu phổ biến nhất của TBMN:

F – Face (Mặt): Yêu cầu người đó cười. Nếu một bên mặt bị tụt xuống hoặc méo mó, đó có thể là dấu hiệu của TBMN.

Khi TBMN xảy ra, các dây thần kinh kiểm soát cơ mặt có thể bị tổn thương, dẫn đến tình trạng liệt mặt một bên. Điều này thường dễ nhận thấy nhất khi người bệnh cười hoặc cố gắng thể hiện biểu cảm.

A – Arms (Cánh tay): Yêu cầu người đó giơ cả hai tay lên. Nếu một tay bị rơi xuống hoặc khó di chuyển, đó có thể là dấu hiệu của TBMN.

Yếu hoặc tê liệt một bên cơ thể là một trong những triệu chứng phổ biến nhất của TBMN. Việc không thể giữ cả hai tay ở cùng một độ cao có thể chỉ ra sự mất cân bằng trong kiểm soát vận động do tổn thương não.

S – Speech (Lời nói): Yêu cầu người đó lặp lại một câu đơn giản. Nếu lời nói trở nên khó khăn, lặp từ hoặc không rõ ràng, đó có thể là dấu hiệu của TBMN.

Người bệnh thường gặp khó khăn trong việc phát âm hoặc diễn đạt ý kiến. Nếu bạn nhận thấy ai đó có vấn đề với lời nói, hãy nhanh chóng tìm kiếm sự trợ giúp y tế.

T – Time (Thời gian): Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào ở trên, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức. Thời gian là rất quan trọng trong điều trị TBMN, bởi mỗi phút trôi qua có thể quyết định sự sống còn và khả năng phục hồi của bệnh nhân.

3.2. Những triệu chứng khác của tai biến mạch máu não

Ngoài phương pháp F.A.S.T, cũng cần chú ý đến các triệu chứng khác có thể xuất hiện khi bị TBMN như:

• Đau đầu dữ dội: Đau đầu đột ngột và dữ dội mà chưa từng có trước đây có thể là một dấu hiệu cảnh báo.
• Khó khăn trong việc đi lại: Bệnh nhân có thể cảm thấy mất cân bằng hoặc bị choáng váng khi đứng hoặc di chuyển.
• Nhìn mờ hoặc mất thị lực: Người bệnh có thể gặp khó khăn khi nhìn thấy hoặc mất thị lực tạm thời ở một hoặc cả hai mắt.

Việc nhận biết sớm các triệu chứng này sẽ giúp bạn hoặc người thân nhận được sự chăm sóc kịp thời và giảm thiểu những tổn thương lâu dài do TBMN gây ra.

4. Kết luận

Tai biến mạch máu não là một tình trạng nguy hiểm có thể để lại hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bằng cách hiểu rõ về nguyên nhân, yếu tố nguy cơ và các triệu chứng của tình trạng này, chúng ta có thể tăng cường khả năng phòng ngừa và ứng phó hiệu quả hơn. Hãy luôn chú ý đến sức khỏe bản thân và người thân, thực hiện các biện pháp kiểm soát và tìm kiếm sự giúp đỡ ngay khi cần thiết.